Page 43 - To jest chemia 2 - podręcznik, zakres rozszerzony

13. Fluorowcopochodne węglowodorów

W cząsteczce naftalenu reakcja substytucji przebiega łatwiej w kierun-
ku powstania pochodnej α, choć fluorowiec może zostać podstawiony
w obu położeniach (α lub β). Fluorowcowanie naftalenu, podobnie jak in-
nych węglowodorów aromatycznych, zachodzi w obecności katalizatora:
Br

+
+ Br FeBr 3 + H +

naftalen kation bromu 1-bromonaftalen kation wodoru
a-bromonaftalen

Wpływ freonów na warstwę ozonową
Ozon znajdujący się przy powierzchni Ziemi niekorzystnie wpływa na Oznaczenie produktów
środowisko przyrodnicze. Natomiast wyżej, 15–30 km nad powierzchnią w aerozolu, które nie
Ziemi, ozon tworzy tzw. warstwę ozonową (ozonosferę), która jest natu- zawierają freonów, czyli
substancji niszczących
ralnym filtrem chroniącym ludzi i zwierzęta przed szkodliwym promie- powłokę ozonową. Bywa
niowaniem nadfioletowym (UV). Stężenie ozonu wyraża się w jednostkach zastępowane przez napisy:
Dobsona (DU). Obszar, na którym ilość ozonu w górnych warstwach at- Ozon Friendly –
nieszkodliwy dla ozonu,
mosfery jest mniejsza niż 220 DU, jest nazywany dziurą ozonową. Ozon Freundlich –
Zmniejszenie ilości ozonu w ozonosferze jest spowodowane m.in. emisją nieszkodliwy dla ozonu,
freonów. Są to pochodne węglowodorów nasyconych, których cząsteczki CFC free (ang. chloro-
zawierają atomy chloru i fluoru. -fluoro-carbon) – bez
Freony, np. dichlorodifluorometan CCl F (rys. 31.), od lat 50. XX w. wyko- chlorofluorowęglowodo-
2 2
rów.
rzystywano jako popularny środek chłodniczy, np. w lodówkach, a także gaz
nośny w aerozolach. Były bardzo popularne ze względu na swoje właściwości –
są to nietoksyczne i niepalne związki chemiczne, które w temperaturze poko-
jowej są gazami. Odkrycie destrukcyjnego wpływu freonów na warstwę
ozonową atmosfery spowodowało, że zakazano ich stosowania. Chociaż czą-
steczki freonów mogą pozostawać w atmosferze ponad 100 lat, to zaprzestanie
ich emisji od lat 90. XX w. przyczyniło się do zmniejszenia dziury ozonowej. Rys. 31. Model cząsteczki
Cząsteczki freonów są mało reaktywne, ale w górnych warstwach dichlorodifluorometanu.
atmosfery rozpadają się pod wpływem światła słonecznego, w wyniku Modele atomów:
czego powstają reaktywne rodniki:
węgla chloru
CF Cl •CF Cl + Cl • fluoru
2
2
2
dichlorodifluorometan rodniki
Obecne w atmosferze rodniki reagują z cząsteczkami ozonu, w wy- Rodniki – atomy lub
niku czego zaburzają jego naturalny cykl powstawania i rozpadu: cząsteczki zawierające
niesparowany elektron.
Cl • + O OCl • + O 2
3
OCl • + O 2 O + Cl •
2
3
2 OCl • Cl + O 2
2
2 Cl • Cl 2
Cl + O OCl • + Cl • + O 2
3
2
W wyniku takich reakcji chemicznych zmniejsza się stężenie ozonu
w atmosferze ziemskiej, co wpływa niekorzystnie na organizmy.
159